Liesbeth Tettero:
Verbindende waarde(n)’
“Ik ben een echte verbinder”, staat vaak in sollicitatiebrieven en LinkedIn-profielen. ‘Verbindend vermogen’ is volgens de Raad voor het Openbaar Bestuur dé nieuwe kerncompetentie voor de overheid. Dat klinkt mooi, maar wat is een verbinder eigenlijk? Is het de nieuwe ‘mensen-mens’, iemand die openstaat voor de ander, wiens deur altijd open staat? Of is het de netwerker, die er actief op uit gaat om contacten te leggen? Of iemand die de angel uit conflicten weet te halen? Hoog tijd om te onderzoeken wat verbinden eigenlijk is. En wat niet.
Burgerparticipatie, overheidsparticipatie, interactieve beleidsvorming, kanteling: er zijn in het openbaar bestuur veel termen in omloop die de wens uitdrukken dat de overheid niet alles alleen bedenkt. Er moet dus verbonden worden. Door politici, bestuurders, adviseurs en uitvoerders. De deur staat open voor burgerinitiatieven en er wordt genetwerkt met belanghebbenden. Als er conflicten zijn of dreigen, wordt de-escalerend opgetreden. De overheid luistert, maar moet daarbij wel aan verwachtingenmanagement doen. Luisteren is iets anders dan de ander gelijk geven. Dit vraagt een balanceerkunst die een competentie op zich is. Balanceren tussen besluitvaardigheid en empathie. Tussen daadkracht tonen en draagvlak zoeken.
Off line luisteren
De kernvaardigheid van verbinden is communicatie. Tweerichtingsverkeer, wel te verstaan. Dus niet alleen je eigen boodschap (nog een keer) verkondigen, maar ook open staan voor wat een ander te melden heeft. Je eigen aannames en ideeën even op de achtergrond laten. Ruimte laten voor emoties en de behoeften en belangen hierachter. Dit is gemakkelijker gezegd dan gedaan, zeker voor gedreven en resultaatgerichte bestuurders, politici en adviseurs! Helemaal als deze een heldere visie hebben, onderzoeksrapporten, feiten aan hun kant. Goed luisteren moet je echt leren. In deze tijden van twitter-fitties en reaguurders op websites is het niet meer zo gebruikelijk om een echt, persoonlijk gesprek te voeren. Off line gaan dus!
“Ze luisteren ook nooit…”
Verbinden is beslist niet: pleasen. Doe je je best om goed te luisteren, hoor je nog “Ik voel me niet gehoord!” en “Ze luisteren toch nooit”. Vaak betekent dit iets anders, namelijk: “Ik heb geen gelijk gekregen.” Luisteren is mooi, nuttig en nodig, maar niet om verlanglijstjes op te nemen die klakkeloos uitgevoerd gaan worden. Sterker nog: verbinding vindt niet plaats op het vlak van gelijk hebben en gelijk krijgen. Echte verbinding ontstaat als je op zoek gaat naar gemeenschappelijke belangen en gedeelde behoeften. Dat vraagt een onderzoekende houding, voorbij de standpunten. En zeer goede gespreksvaardigheden. Bovendien kost het tijd, ook een schaars goed tegenwoordig. Toch is het de moeite waard: ook hier gaat de kost voor de baat uit!
Agree to disagree
Het zou hartstikke mooi zijn als verbinding altijd zou leiden tot consensus. Een oplossing waar iedereen blij mee is. Of in ieder geval tot een compromis, allemaal een beetje water bij de wijn om tot een werkbare situatie te komen. Helaas is ook verbinding daar geen tovermiddel voor. Dat is het wél om de werkrelatie in ieder geval in stand te houden. ‘Agree to disagree’ over het onderwerp dat nu op tafel ligt, maar wel met de welwillendheid om een nieuw onderwerp toch weer open te bespreken. Voor het openbaar bestuur is dat absoluut een noodzaak: alleen als inwoners verhuizen, bestuurders en politici niet herkozen worden en ambtenaren een andere baan krijgen, wordt die werkrelatie verbroken. Maar de overheid en de bewoners in het algemeen blijven tot elkaar ‘veroordeeld’.
Grenzen stellen
Wat als de verbinding niet tot stand komt? Als ook ‘agree to disagree’ niet mogelijk is? Dan is de vraag of het conflict het waard is om bemiddeling of mediation in te schakelen, of dat het tijdig om een grens te stellen en vriendelijk doch beslist het gesprek te beëindigen. Waar geen wil is, is ook geen weg tenslotte.
Lees hier het advies van de Raad voor het Openbaar Bestuur: Niet alleen een ambt, ook een ambacht (2016).
